Rezerwat „Małe Gołoborze”

Opis

Rezerwat „Małe Gołoborze” położony jest na północnym zboczu masywu góry Szczytniak, w kierunku północno-wschodnim od Góry Szczerniak (554 m n.p.m.). Leży w Paśmie Jeleniowskim (450-554 m n.p.m.) stanowiącym wschodni odcinek Pasma Głównego.

Omawiany obszar leży na terenie antykliny (skiby) łysogórskiej obalonej i nasuniętej na południe. Utwory wyzszego kambru, ordowiku i syluru monoklinarnie zapadaja ku północny pod kątem 40-50 stopni. Od północy obszar ten graniczy z synkliną bodzentyńską. W budowie geologicznej zaznaczyły się ruchy orogenezy kaledońskiej, jednak dzisiejszy obraz tektoniczny obszaru powstał w czasie orogenezy waryscyjskiej, a następnie został odnowiony (głównie strefy uskokowe) w czasie orogenezy alpejskiej.

Struktury fałdowe są pocięte transwersalnymi, często dysjunktywnymi uskokami. Głównym elementem geomorficznym tego terenu jest twardzielcowy grzbiet górski, stanowiący wychodnię paleozoicznych utworów, uwidaczniającą się prawdopodobnie już w rzeźbie paleogenu, zbudowany z odpornych na wietrzenie piaskowców kwarcytowych, przeławiconych seriami mniej odpornych na wietrzenie łupków iłowcowo-mułowcowych.

Rumowisko w rezerwacie "Małe Gołoborze" jest osłonięte przez roślinność i ma bardzo mały zasięg. Powierzchniowe wychodnie skalne w postaci pojedyńczych odłamków piaskowców lub ich skupisk występują na terenie prawie całego rezerwatu i poza nim.

W obrębie rezerwatu wyróżniono dwa zespoły roślinne. W dolnej części północnych zboczy obszaru chronionego występuje zespół buczyny karpackiej w formie podgórskiej, którego wyróżnikiem jestobecność żywca gruczołowatego. Drzewostan w części ma budowę warstwową, gdzie warstwę górną tworzą nieliczne, stare egzemplarze buka pospolitego i jodły pospolitej, a niższą, silniej zwartą, młodsze osobniki tych samych gatunków z domieszką jaworu.

Porost i podszyt są zwykle słabo rozwinięte, a gatunkiem dominującym w tej warstwie jest jodła. Warstwa runa jest stosunkowo uboga pod względem liczby gatunków, za wyjątkiem obrzeży potoków i miejsc wysięków wodnych, gdzie pojawiaja sie gatunki typowe dla lasów łęgowych ze związku Alno-Padion, jak turzyca odległokłosa, czartawa pospolita i czyściec leśny.

Górna część północnych i południowych zboczy i sam grzbiet w obrębie rezerwatu porośnięty jest przez roślinność zespołu kwaśnej buczyny. Skład gatunkowy drzewostanu jest zbliżony do składu dolnej części rezerwatu, z tym, że w domieszce występują takie gatunki drzew jak brzoza brodawkowata, jarząb pospolity i topola osika. Podrost i podszyt są znacznie silniej rozwinięte, z domieszką tych samych gatunków co w warstwie drzewostanu. W warstwie runa dominuje tutaj jeżyna gruczołowata.

Granica wyznaczona pomiędzy obszarami zajmowanymi przez obydwa zespoły ma częściowo charakter umowny, gdyż występująca pomiędzy nimi strefa przejściowa nie pozwala na jednoznaczne ustalenie zasięgów występowania. Z gatunków chronionych na terenie rezerwatu odnaleziono kruszynę pospolitą i marzankę wonną, natomiast nie stwierdzono występowania gatunków podlegających ochronie całkowitej.

Fot. Kamil Król