Ostrowiec Świętokrzyski_Cmentarz Ostrowiecki

Opis

Po wkroczeniu Austriaków w 1795 r., wydany został zakaz pochówków przy kościołach i rozpoczęto poszukiwania nowego, odpowiedniego terenu pod cmentarz „zamiejski". Nowy cmentarz rzymsko-katolicki założono na początku XIX w., na wzniesieniu górującym nad starym miastem, około 500 m na płn.-wsch. od kościoła, przy drodze prowadzącej od kościoła w Denkowie.

Układ cmentarza opiera się na jednej alejce głównej poprowadzonej od bramy przy ul. Denkowskiej, dziesięciu alejkach równoległych do niej i pięciu alejkach prostopadłych, dzielących cmentarz na 24 pola i tyleż samo kwater. Alejki o zarysie regularnym, różnej szerokości (od 0,5 do 3,5 m) posiadają nawierzchnię ziemną z wyjątkiem alejki głównej na cmentarzu wojennym pokrytej nawierzchnią asfaltową, której szerokość dochodzi do 10 m.

W przypadku analizy wyglądu kwater cmentarza można określić, że kwatery A, które mają nieregularne kształty, stanowią najstarszą część cmentarza. Potwierdza to analiza wieku nagrobków. W kwaterze A-1 występują nagrobki od 1843 r., w kwaterze A-2 od 1860 r., w kwaterze A-3 od 1871 r. a w A-4 od 1877 r. W czasie poszerzania cmentarza o kwaterę A-4 prawdopodobnie dołączono wschodnią część kwatery D (nagrobki z 1887 r.) i kwaterę B-1 (nagrobki z 1896 r.). Mogło to być za czasów księdza Feliksa Latalskiego, który sprawował zastępstwo za księdza Romana Majewskiego.

Na cmentarzu, w kwaterze A-1 znajduje się kamienna kaplica rodziny Pietrzykowskich z 1880 r., przykryta dwuspadowym, blaszanym dachem.
Ksiądz Jan Naulewicz był proboszczem od 1902 do 1910 r. W tym czasie poszerzył cmentarz o kwatery B-2 i B-3 (nagrobki z 1906 r.), kwatery C-1 (z 1904), C-2 (z 1908), zachodnią część kwatery D, kwaterę E (z 1910), F, J (z 1907 r.) i I, chociaż najstarszy zachowany nagrobek w tej kwaterze pochodzi z 1919 r. Z kwatery F została z czasem wydzielona kwatera G, na której urządzono cmentarz z I wojny światowej.

Ksiądz Adamczyk był proboszczem od 24 XI 1910 do 30 III 1916 r. W tym czasie odgrodził cmentarz od ulicy Denkowskiej murem z czerwonej cegły z okapem (otynkowany od strony wewnętrznej) i ufundował metal ową bramę.

Po nim funkcje proboszcza przez trzy miesiące pełnił ksiądz Kucharczyk a od 5 VII 1916 r., a następnie ksiądz Wacław Wodecki który zarządzał parafią do 1934 r. Do 1931 r. zdążył on cmentarz trzykrotnie poszerzyć do powierzchni 3,99 ha. Prawdopodobnie w pierwszej kolejności dołączył wschodnią cześć kwater K (nagrobki z 1932 r.), Ł (z 1938) oraz kwatery L (z 1935) i M. W następnej kolejności cmentarz został poszerzony do toru kolejowego i utworzono kwatery N, O (część wschodnią), P oraz kwatery R, które stanowiły znaczną rezerwę terenu, na którym pochówki odbywały się chaotycznie bez poszanowania założeń i rozplanowania cmentarza.

Na samym końcu dołączono zachodnie części kwater K, Ł, O, o łącznej powierzchni ok. 0,528 ha. Wnioskować tak można analizując mapę ewidencji gruntów z 1930 r., gdzie geodeta przysięgły Stefan Chojnacki, wyraźnie oddzielał przedłużenie działki Wilhelma Szymańskiego poprzez tory do alejki oddzielającej kwatery K i D od pozostałej części cmentarza, chociaż nie podawał na niej nazwiska właściciela.

Za czasów proboszcza Wacława Wodeckiego postawiono mur od strony wschodniej i zachodniej cmentarza pozostawiając drut kolczasty od strony torów prowadzących do browaru.

Mur cmentarza od strony wschodniej, za którym Niemcy dokonywali egzekucji, został rozebrany i teren znajdujący się po nim o powierzchni 0,486 ha, należący niegdyś do Tomasza Głowackiego (właściciela cegielni), ogrodzono i dołączono w 1963 r. do cmentarza katolickiego urządzając na nim cmentarz wojenny (H). 

Obecnie cmentarz Ostrowiecki zajmuje powierzchnię 4,4788 ha. W „Inwentarzu Kościelnym Parafii Ostrowiec 1931 r.” zachował się najstarszy opis cmentarza:

„Cmentarz grzebalny założony na początku XIX go wieku, poszerzany był cztery razy: raz za Ks. Naulewicza i trzykrotnie, ta Ks, W[acława]Wodeckiego w tem drogą wymiany plonu t..zw. pola cechu kuśnierskiego w mieście około posesji browaru Stanisława Saskiego zyskano pod około trzy i pól morgi. Obecnie cmentarz grzebalny jest od frontu ogrodzony za czasów Ks, A, Adamczyka a od wschodu i od miasta za czasów Ks. W, Wodeckiego. Od północy wzdłuż toru kolejowego ogrodzenie z drutów kolczastych,
Cmentarz ma prześliczne położenie i wystarczy na długie lata. Na cmentarzu kaplica pogrzebowa Pietrzykowskich i cmentarz wojskowy z czasów wielkiej wojny”.

(Na podstawie książki Teresy i Zdzisława Sabatów z Wielopola -„Sabat” dla cmentarzy. Cmentarz Ostrowiecki w Ostrowcu Świętokrzyskim”)