Pałac Druckich-Lubeckich w Bałtowie

Pałac w Bałtowie został wystawiony pod koniec XIX w. z polecenia księcia Aleksandra Druckiego-Lubeckiego, który szukał inspiracji we włoskiej architekturze klasycystycznej. W tym celu miał zabrać do Włoch swojego architekta.

Pałac został zbudowany na planie prostokąta. Od strony podjazdu do dziś podziwiać można portykowy ganek oraz otwory okienne. Pałac był pierwotnie wyższy, ale po pożarze z 1913 r. zlikwidowano jedno piętro. Budynek został przykryty wysokim dachem z poddaszem i ryzalitami. W pałacowych salach mieściły się sprzęty, makaty, gobeliny, starożytne zbroje oraz portrety. Na szczególną uwagę zasługuje również park, który został ostatecznie przekomponowany w 1900 r. Jest charakterystyczny ze względu na układ alejek spacerowych, tarasowo schodzących ku dolinie rzeki Kamiennej. 

W 1931 r. w dworskiej części Bałtowa pracowało i mieszkało 179 osób, choć w sezonie Druccy-Lubeccy mogli zatrudniać nawet tysiąc ludzi. Książę zatrudniał zatem wielu ludzi, którym płacił solidnie. Każdy mógł również korzystać z dworskiego młyna. Książę przygarnął uciekinierów z Rosji, a w 1942 r. jego syn Ksawery ostrzegł mieszkańców przed powodzią. W świetle wielu relacji uratował przed pacyfikacją Borię oraz Skarbkę, a znajomość języka niemieckiego i pochodzenie żony wykorzystywał do ratowania ludzi z opresji.

Podczas okupacji hitlerowskiej Niemcy wywieźli z pałacu wiele cennych przedmiotów, a w sierpniu 1944 r. wyrzucili rodzinę Druckich-Lubeckich  w celu zakwaterowania  w budynku batalionu. W styczniu 1945 r. zamieszkali tam sowieccy żołnierze, którzy dla rozrywki strzelali do luster i rzeźb.

Po 1945 r. obiekt stanowił własność Skarbu Państwa. Zaplanowano również utworzenie w pałacu muzeum terenowego, ale przez kilka miesięcy mieściła się tu posterunek Milicji Obywatelskiej, a później działała tu dwuletnia Żeńska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego oraz w dalszej kolejności Szkoła Praktyków i Specjalistów. W 1951 r. w pałacu powstało Technikum Rolnicze, ale z powodu braku środków na renowację szkołę przeniesiono do wybudowanego w 1974 r. internatu. Przez lata użytkowana niezgodnie z przeznaczeniem, pozbawiona należytej opieki i konserwacji budowla powoli podupadała i niszczała. 

W lipcu 2014 r. pałac książąt Druckich-Lubeckich wrócił do prawowitych spadkobierców tego rodu. W lepszym stanie są zabudowania gospodarcze w pobliżu pałacu: dwa domy dla robotników z 1900 r., stróżówka z 1914 r., budynek inwentarski z lat 1925-1926, a także stacja transformatorowa i budynek studni głębinowej z turbiną z 1925 r.

Pałac Druckich-Lubeckich w Bałtowie jest położony w malowniczej, górzystej okolicy, w której już w XIX w. wiedziano o istnieniu pokładów marmuru, wapieni, rudy żelaznej i glinki ceramicznej. Ksiądz Jan Wiśniewski pisał, że: „Z pałacu przepiękny roztacza się widok na ścielące się u stóp góry - lasy, łąki i rzekę Kamienną, na cienistą lipową aleję, w końcu której stoi starożytna brama: wysoka, wjazdowa, postawiona przez Małachowskich, która dziś już nie istnieje”.

Opracowano na podstawie: M. Rej, Z. Tyczyński, Bałtów na szlaku nauki i przygody, Kraków 2010; Z. Tyczyński, Przewodnik po powiecie ostrowieckim, Kielce 2008.

Zdjęcia i tekst: Kamil Król